Vincent Van Quickenborne, vice-eersteminister en minister van Justitie en Noordzee:
“De opening van de nieuwe gevangenis betekent voor het personeel en de gedetineerden eindelijk een moderne en deftige infrastructuur om in te werken en in te leven. Dendermonde wordt de eerste gevangenis in Vlaanderen waar er detentiebegeleiders aan de slag gaan, zodat gedetineerden vanaf dag één worden bijgestaan in hun traject richting een succesvolle terugkeer naar de maatschappij. In februari starten we met het overbrengen van de gedetineerden. Door de krapte op de arbeidsmarkt was het niet evident om voldoende personeel te vinden om de nieuwe gevangenis te kunnen openen en de volledige capaciteit te kunnen benutten. Maar dankzij de versnelde aanwervingsprocedure hebben we onder meer op de jobdag 39 mensen kunnen aanwerven. We verwachten de komende weken bovendien nog een 80-tal indiensttredingen. De oude gevangenis gaan we eerst renoveren en daarna langer openhouden, als maatregel tegen overbevolking in de gevangenissen. Ook daarvoor zoeken we nog extra personeel. Wie aan de slag wil in een gevangenis, kan terecht op www.werkenbijjustitie.be.”(link is external)
Sebald van Royen, bestuurder van het consortium Poort van Dendermonde:
“Voor Invesis en haar partners BAM Interbuild en BAM fm, is deze gevangenis een prachtige en logische aanvulling op haar portfolio van meerdere gevangenissen in België (Beveren), Duitsland, Zwitserland en Nederland. Na de initiële vertraging door de procedures, heeft het consortium “Poort van Dendermonde” de bouw voortvarend opgepakt en een moderne gevangenis met humane uitstraling gerealiseerd. De bouw, het onderhoud en het beheer zijn binnen het consortium secuur op elkaar afgestemd, zodat de FOD Justitie en de Regie der gebouwen een optimale bedrijfsvoering kunnen realiseren. Wij zijn trots op de gerealiseerde kwaliteit van de gevangenis en gaan ons focussen op de continuïteit van de goede samenwerking met alle betrokkenen in de operationele fase van de komende 25 jaar.”
Vervanging van de oude gevangenis
De gevangenis werd gerealiseerd in uitvoering van het Masterplan “Detentie en internering in humane omstandigheden”, een actieplan om de overbevolking in de Belgische gevangenissen tegen te gaan en er de leef- en werkomstandigheden te verbeteren.
De eerste versie van het Masterplan werd in 2008 goedgekeurd door de federale Ministerraad en het werd de voorbije jaren meermaals geactualiseerd.
De gevangenis van Dendermonde maakte nog deel uit van het eerste Masterplan, met als doel om de verouderde inrichting in de stad (in de Sint-Jacobstraat) te vervangen.
Door verschillende juridische procedures die werden ingespannen, liep het project echter vele jaren vertraging op. De werken gingen uiteindelijk van start in augustus 2020 en werden eind oktober 2022 voltooid.
De verhuis naar de nieuwe gevangenis is voorzien midden februari 2023. Om de overbevolking in de Belgische gevangenissen op te vangen, werd beslist om de oude gevangenis van Dendermonde nog 5 jaar langer gedeeltelijk in gebruik te houden met zo’n 100-tal plaatsen. Hiervoor worden enkele renovatiewerken voorzien.
Caroline Criel, inrichtingshoofd van de gevangenis van Dendermonde:
“Naast de gevangenis van Haren zullen ook in Dendermonde voor het eerst detentiebegeleiders en veiligheidsassistenten werken. Zij zullen zich kunnen specialiseren in het professioneel handelen en de specifieke opdrachten van deze nieuwe profielen. De aanwezige technologie zoals bv. de meer dan 680 camera’s die de statische bewakingsopdracht deels ondervangen, het virtueel bezoek of het sanitair op cel die het aantal bewegingen zullen doen verminderen, zullen hen bovendien tijd en ruimte geven om in te zetten op het interpersoonlijk contact en empathisch handhaven. Samen zullen zij de nieuwe detentiecultuur dragen en bevorderen. Al deze elementen zullen het detentieverloop, de voorbereiding op de reclassering en een geslaagde re-integratie bevorderen. “
Een publiek-privaat partnerschap
Het gevangeniscomplex werd gerealiseerd via een DBFM-procedure, waarbij DBFM staat voor “Design”, “Build”, “Finance” en “Maintain”. Dat is een publiek-private samenwerking, waarbij een privépartner het ontwerp, de bouw, de financiering en het onderhoud van de penitentiaire inrichting voor zijn rekening neemt.
De gevangenis werd gerealiseerd door het consortium Poort van Dendermonde.
Het consortium stelt het gebouw gedurende 25 jaar ter beschikking aan de federale staat, die hiervoor een jaarlijkse beschikbaarheidsvergoeding betaalt. Op het einde van het contract neemt de federale staat de gevangenis over.
De meeste firma’s die deel uitmaken van het consortium, stonden ook in voor de realisatie van de gevangenis in Beveren, die in gebruik werd genomen in 2014 en qua ontwerp in grote lijnen het evenbeeld is van die van Dendermonde.
Er zijn wel verschillen. Zo werd er meer gebruik gemaakt van kleuren binnenin het complex, zijn er soms andere materialen gekozen (bijvoorbeeld houten in plaats van metalen celdeuren) en werden het administratief en logistiek gebouw meer in zones ingedeeld voor een logischere structuur. Deze ingrepen verbeteren de leef- en werkomstandigheden in de gevangenis.
Locatie
De gevangenis werd gebouwd op een terrein in de Zwijvekekouter, gelegen tussen het Oud Klooster, de spoorweglijn Dendermonde-Gent en de Dender.
Er werd een nieuwe toegangsweg, de Tanneweg, aangelegd naar de site. De weg loopt over de nieuwe Zwijvekebrug over de Oude Dender en heeft aansluiting op de Gentsesteenweg ter hoogte van de Ooiebrug. Op die manier wordt de verkeersoverlast voor het nabijgelegen woongebied (de Boonwijk) tot een minimum beperkt.
De gevangenis ligt op een kwartier wandelafstand van het treinstation van Oudegem en van de dichtstbijgelegen bushaltes op de Gentsesteenweg.
Vier afzonderlijke bouwdelen
Het gevangeniscomplex bestaat uit vier afzonderlijke bouwdelen:
- Het inkomgebouw, waar ook een zittingszaal is voorzien waar o.a. de strafuitvoeringsrechtbank en de Raadkamer kunnen zetelen.
- Het dienstengebouw, dat bestaat uit kantoren voor de administratie, een sportcomplex, een bezoekerscomplex, de afdeling beperkte detentie en een onthaalcomplex voor de gedetineerden.
- Het cellulair gedeelte met vier cellenvleugels rond één centrale toezichtkern (“panoptisch centrum”). Het cellulair gebouw bestaat uit drie verdiepingen en een zolder met technische installaties. Door de helling van het dak kan er via de rechtopstaande ramen veel licht doordringen tot in de cellenvleugels.De cellenvleugels zelf bestaan uit open galerijen, voor meer transparantie en een groter veiligheidsgevoel.De cellen zijn voorzien voor één of twee personen en beschikken over een eigen sanitaire ruimte.
- Het logistieke gebouw met ateliers, een keuken en een wasserij.
De overgang tussen de vier afzonderlijke bouwdelen gebeurt via verbindingsgangen die deels bestaan uit glazen lamellen.
De gevangenis heeft twee groene “wandelingen” en vier binnentuinen.
Er zijn ook een personeels- en bezoekersparking aangelegd.
Rond de gevangenis is een watergracht aangelegd en een ruime groenzone voorzien, die als visuele en akoestische buffer dient voor de omwonenden.
Mathieu Michel, Staatssecretaris voor Digitalisering, belast met Administratieve Vereenvoudiging, Privacy en Regie der Gebouwen, toegevoegd aan de eerste minister:
“We brengen de gevangenisinfrastructuur van Dendermonde van de 19de naar de 21ste eeuw. Na de nieuwe gevangenis van Haren, openen we nu deze van Dendermonde. De Regie der gebouwen draagt verder bij tot een humane en moderne visie op detentie en zorgt voor optimale omstandigheden voor zowel de gedetineerden als het gevangenispersoneel. In dit nieuwe complex worden de gedetineerden zo goed mogelijk voorbereid op hun herintegratie in de samenleving, met lokalen en ateliers om te werken, opleidingen te volgen of activiteiten te organiseren. Dit zal het recidivepercentage verminderen en bijdragen tot het wegwerken van de overbevolking van onze gevangenissen tegen 2030. De gevangenis is duurzaam en energiezuinig, met in totaal 774 zonnepanelen op de daken.”
Een humane en moderne gevangenis
Het concept sluit aan bij een humane en moderne visie op detentie en is erop gericht om de omstandigheden voor zowel de gedetineerden als het gevangenispersoneel te verbeteren.
De gedetineerden worden zo goed mogelijk voorbereid op hun herintegratie in de samenleving. Er zijn lokalen en ateliers om te werken, opleidingen te volgen of activiteiten te organiseren.
Het is een overzichtelijke site met een heldere structuur. De gevangenis ziet er uit als één geheel, maar tegelijkertijd zijn de aparte functies duidelijk van elkaar gescheiden, wat bijdraagt tot een goed oriëntatiegevoel en het gemeenschapsgevoel stimuleert.
De circulatieruimten zijn breed en comfortabel, zodat ze fungeren als een volwaardige belevingsruimte. De creatie van patio’s zorgt voor een goede lichtinval en een aangenaam uitzicht.
In tegenstelling tot klassieke gevangenissen, zijn er geen tralies aan de celramen, wat een ruimer en humaner gevoel geeft. Kleurgebruik in de gangen en cellen maakt de gevangenis minder kil, evenals het gebruik van porselein in de cellen in plaats van inox.
Er is ook maximaal ingezet op groen voor de binnentuinen en de wandelingen.
